“Seyrin hazzı karşısında yer alan ve belki de seyri ortadan kaldıran güç, utançtır.” Sigmund Freud

Portreler, temsil ettiği kişiden bağımsız olarak kendi hayatlarını sürer. Temsil edildikleri yeni gerçeklik içinden farklı bakış imkanları sunan bu cansız nesnelerin barındırdığı aura, onların imge gücüyle eşdeğer bir şekilde onlara canlılık ve gerçeklik katar. “Nesnelerin içine görünmeyen bir tür hacim ya da gölge olarak yerleşen bir şeydir bu; öyle sarsıcı bir bilinmezliktir ki, nesne benim onu asla göremeyeceğim bir açıdan beni her zaman seyredebilmektedir.”1 Ancak burada bahsedilen edim farklı bir dünyanın eşiğinde gerçekleşir. Bu nedenle gizemli olabilirler, bakışları bulundukları yüzeyden bizi çağırır. “Bakışın yalayıp geçeceği yerde gözlerin yoğunlaşmasını olanaklı kılan bir çağrıdır bu. Ama nesnelerin ya da evrenin bu çağrısı, ancak onun nereden nasıl göreceği bilinmediği zaman gerçekleşir.”2

Plastik dünyada yeniden yaratılmış bu imgeler çok fazla bilgi barındırır. Kendileriyle hiç karşılaşmamış olsak da hem sanatçı, hem de model hakkında bir çok giz barındırırlar. Sanatçı ve modeli arasında gerçekleşmiş bu gerilimli ilişkiyi açık ederler. Bakmayı bilen göz, iyi ve güzel olanı ayırt ederek tüm bu tuhaflıklara odaklanır. Çünkü hakikat orada gizlenir. Bakan göz böyle yaklaştığında yüzeydeki imgeyle göz göze gelir ve aslında onun da kendisine baktığını; izinsiz bir yordamla ve acımasızca izlenildiğini fark eder. Tam da bu sebeple dünyayı algılamanın bakmak değil, bakılıyor olmak olduğunu yazar Sartre; ötekinin bakışı, benim olmadığım yerdedir.

Portrenin edebiyata ve plastik sanatlara böylece akın etmesi elbette bir sürpriz değildir. Farklı bir dille kodlanmış olan hakikat oracıktadır, bize bakar ve bakılmayı arzu eden bir ışık gibi belirir. Bizi izleyen yüzler, dikkatimizi onlara yöneltmemiz için ısrarcı bakışlarını sürdürseler de bize sundukları lekesellik asla sergileyici olarak tanımlanmaz.

Dünya her yerden görür; ama teşhirci değildir - bakışımızı kışkırtmaz. Bakışı kışkırtmaya başladığı an, yabancılaşma duygusu boy gösterir.

--------

1 Zeynep Sayın, İmgenin Pornografisi, Metis Yayınları, 2002, s.30
2 Zeynep Sayın, a.g.e., s.30

Müze Evliyagil bünyesinde kısa süreli sergi ve projelerin de gerçekleştirildiği ArtOda, üç sene önce ilki yapılan Alfa serisine bu yıl da yine “Alfa 2021” olarak Ankara’da genç sanatçılara itici bir güç olabilmek adına, her sene değişmek koşuluyla bir sanatçı, bir koleksiyoner, bir küratör ve bir akademisyenin oluşturduğu jürinin vereceği karar doğrultusunda, daha önce kişisel sergi açmamış bir genç sanatçının ilk sergisini gerçekleştirmeyi hedefliyor.

Televizyonun tekelleştirici etkisi her oturma odasını sardığı sürece, küresel medya ve onun hegemonik etkisiyle ilgili olarak kamuoyunun süregelen kültürel varsayımlarını ve tutumlarını sorgulamak için sanatçıların video üretimi geçerli bir pratik olmuştur. Günümüzün hakikat-sonrası sisteminde, hakikati ve onun kaçınılmaz yoldaşı olan hafızayı gözler önüne seren etkili bir araç olarak video ortamının anlamını ve değerini tekrar vurgulamak gerekli görünüyordu. Günümüz sanatında video sanatı, yalnızca TV'nin alışılmadık bir uzantısı olmakla kalmayıp, hem bu gösteri toplumu için gündelik bir merak olması ama aynı zamanda da esnekliği, dolaysızlığı ve sunduğu dijital yayın olanaklarıyla İlişkisel Estetik ile izleyici arasındaki boşluğu kapatmakta çok önemli bir rol oynamıştır. Kuşkusuz, pandemi sırasında dijital sunum, bilgi için önemli bir kaynak ve kültürel bir yem haline geldi.

Başından beri, toplumsal ve politik kaygılarla dolu olan sanatçının video sanatı, izleyicinin belirli bir eleştirel bakışa ve entelektüel dirence ulaşmasına izin verecek şekilde belirlenmiştir. Elektronik haberleşme kültürü çerçevesinde kitleler, konsantrasyon ve kararlılıktan daha çok oyalanma ve eğlence arayışındadır. Sanatçıların elinde video aracı, kitlelerin ihtiyaçlarını, ulaşılması zor hakikatlere doğru, araştırma, sorgulama, keşif gibi sanatın ültimatomlarına yöneltmiştir. Yaklaşık 50 yıllık bir gelişimden sonra, video sanatı Türkiye'de sanat ortamına 90'lı yılların başında girmiştir; ilk örnekler, sanat-teorik olmaktan çok deneysel, algısal ve belgesel nitelikteydi. Sonraları, çekim ve kurgu teknikleri daha sofistike hale geldiğinde, karmaşık anlam katmanları, görme metaforları, tekrarlama stratejileri ve illüzyonist kaygılar, etkili bir sanatsal ifade dili şekillendirdi. 

Bu sergide galeri, günümüz video işlerinin üç yönünü sunuyor. İlk olarak, video çalışmaları, elektronik teknolojisinin cazibesini ve baştan çıkarıcılığını ve sanat üretimini ne kadar derinden etkilediğini vurguluyor. Bununla birlikte, varlığında ve özünde paradokslar olsa bile, geleneksel temsillerle yan yana teknik imaj yaratma gücünü de vurguluyor.

Son olarak ise, sanatçıların yapıtlarından oluşan bir dizi videonun yer aldığı gösterim, izleyiciyi çalışmalarına odaklanmış bir retrospektif içgörüye davet etmeyi amaçlıyor.

Menzil’den üç yıl sonra, Müze Evliyagil’in açılışı dolayısıyla elden geçen koleksiyon, Müze’nin ilk sergisi “Anakara”dan bağımsız bir koleksiyon kitabında derlenmiştir. Bu kitap, Sarp Evliyagil’in dünya müzeleri, galeri sergileri, sanatçı atölyeleri ve elbette evinin duvarları arasındaki yolculuğunun ikinci durağı olarak değerlendirilmelidir. Tüm eserler, başkalarını da yolculuğuna katmak ya da yolcuklarına katılmak üzere bir araya getirilmiştir. Dolayısıya, hem Evliyagil kişisel tarihinin bir koca atlası, hem de sonsuz seyahatanamenin henüz ilk sayfasıdır.

Müze Evliyagil, Ajanstürk’ün Yönetim Kurulu Başkanı Sarp Evliyagil’in mesleği gereği ilgi duyduğu özgün baskı dizileri ve koleksiyonunu farklılaştıran dev ölçekli heykellerinde aralarında yer aldığı  yüzlerce eser içinden seçilenleri, belirli aralıklarla ve farklı odaklar etrafında düzenlenecek sergilerle kamusallaşmasını sağlıyor.

2008 yılında ortaya çıkan Müze Evliyagil fikri, 2014-2015 yılları arasında, İncek’te, ‘merkezden uzak bir merkez’de gerçekleşen inşaat ile Ankara’da sanata, üç kata yayılan 750 m2’lik bir sergi alanı, heykel bahçesi, film salonu ve kütüphane kazandırıyor.  

Evliyagil Dolapdere

Serdar Ömer Paşa Caddesi No: 11
Beyoğlu / İstanbul

e isil@muzeevliyagil.com

Ziyaret gün ve saatleri:
Çarşamba’dan Cumartesi’ye 
11:00 - 17:00 arası

Giriş ücretsizdir.

Basın Sponsoru